Województwo wielkopolskie należy do grona najbardziej rozwiniętych gospodarczo regionów w kraju. Zarówno pod względem produktu krajowego brutto na mieszkańca, jak i dynamiki jego wzrostu znajduje się w ścisłej czołówce. Cechuje je silnie rozwinięty i gałęziowo zróżnicowany przemysł, wysoce efektywne i wydajne rolnictwo oraz dynamicznie rozwijający się sektor usług, w tym przede wszystkim usług finansowych i doradczych. Struktura gospodarki, mimo znacznego zróżnicowania, ze względu na duży udział sektora rolnictwa i pewne niedobory w sferze usług, określana jest mianem tradycyjnej.

Region, dzięki swoim licznym atutom, dysponując bogatą ofertą obiektów i terenów inwestycyjnych, zaliczany jest do grona województw o najwyższej atrakcyjności inwestowania w Polsce. Przesądzają o tym w szczególności takie czynniki, jak: dostępność komunikacyjna, obecność instytucji otoczenia biznesu, duża chłonność rynku i ponadprzeciętny poziom rozwoju przemysłu, wysoki poziom technologiczny oraz ponadprzeciętny potencjał kapitału ludzkiego oparty na obecności w stolicy województwa czołowych uczelni wyższych w Polsce.

Elektrownia Pątnów

Wielkopolska to region zróżnicowany przestrzennie zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym. Zdecydowanym biegunem wzrostu jest aglomeracja poznańska, będąca lokomotywą napędzającą rozwój gospodarczy województwa. Dominuje ona w szczególności w sferach: produkcyjnej, usługowej, instytucji otoczenia biznesu, nauki i kultury. Pozostałe części województwa cechuje zdecydowanie niższy poziom rozwoju, czego odzwierciedleniem są niższe wartości poszczególnych wskaźników makroekonomicznych na poziomie podregionów (NUTS 3), w tym produktu krajowego brutto per capita oraz wartości dodanej brutto na 1 pracującego (tzw. wskaźnika wydajności pracy).

Działalność gospodarcza poza stolicą regionu skoncentrowana jest przede wszystkim w ośrodkach subregionalnych, skupiających podmioty bazujące w szczególności na zasobach wykwalifikowanych kadr. Poszczególne części regionu wyróżnia pewna specyfika: Wielkopolskę południową i południowo-wschodnią, z takimi ośrodkami przemysłu jak Kalisz i Ostrów Wlkp., wyróżnia rozwój przemysłu spożywczego, włókienniczego i odzieżowego oraz elektromaszynowego; część południowo-zachodnią, z ośrodkiem w Lesznie, rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego w oparciu o wysoką produktywność i wydajność rodzimego rolnictwa; część wschodnią, z ośrodkiem gospodarczym w Koninie, cechuje przede wszystkim rozwój przemysłu paliwowo-energetycznego na bazie węgla brunatnego; zaś Wielkopolskę północną, z silnym ośrodkiem gospodarczym w Pile, wyróżniają walory krajobrazowe i przyrodnicze, będące podstawą dla rozwoju turystyki aktywnej.

Amica

Czynniki rozwoju gospodarczego

Cechą specyficzną Wielkopolski jest duży, choć nie w pełni wykorzystany potencjał dla rozwoju społeczno-gospodarczego. Wśród podstawowych czynników rozwoju gospodarczego Wielkopolski wymienić można w szczególności: dogodne położenie komunikacyjne, w tym obecność rozwiniętych szlaków tranzytowych na linii wschód-zachód (droga E30, linia kolejowa E20) i międzynarodowego Portu Lotniczego Poznań-Ławica, wysoki poziom przedsiębiorczości (również z zaangażowaniem kapitału zagranicznego), duży potencjał produkcyjny (ze szczególną aktywnością MŚP), wysoką produktywność rolnictwa, dobrze rozwinięty sektor usług, czy wreszcie wysokie kwalifikacje zasobów pracy przy jednoczesnym relatywnie niskim koszcie pracy.

Kluczowe elementy tworzące potencjał rozwojowy regionu to również dobrze rozwinięta infrastruktura społeczna i kapitału ludzkiego (zwłaszcza w aglomeracji poznańskiej), znaczący w skali kraju potencjał naukowo-badawczy, infrastruktura instytucjonalna w postaci instytucji otoczenia biznesu (dostosowana do warunków gospodarki rynkowej), rosnąca rola turystyki biznesowej bazująca na Międzynarodowych Targach Poznańskich, a także bogactwo zasobów naturalnych (przede wszystkim surowców energetycznych), ponadprzeciętną mobilność i kreatywność mieszkańców. Atrakcyjność i konkurencyjność Wielkopolski w znacznej mierze wynika też ze zróżnicowania przyrodniczego regionu, z takimi walorami jak urozmaicony krajobraz, mnogość kompleksów leśnych, obszarów sieci Natura 2000, oraz bogactwa dziedzictwa kulturowego. Czynniki te tworzą warunki dla rozwoju turystyki, ale również dla innych dziedzin gospodarki, umożliwiając uruchomienie lokalnych potencjałów województwa wielkopolskiego.

Wśród wyzwań rozwojowych Wielkopolski można wyróżnić natomiast niewystarczający poziom innowacyjności, niedostateczne wykorzystanie posiadanego potencjału badawczo-rozwojowego wielkopolskich uczelni, niedopasowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy (głównie szkolnictwa zawodowego), słabe skomunikowanie północnych i południowych rejonów województwa z jego stolicą, jak również wysoki stopień polaryzacji rozwoju poszczególnych części Wielkopolski.

Wskaźniki makroekonomiczne

Potencjał gospodarki Wielkopolski podkreślają wybrane wskaźniki makroekonomiczne. Podstawowym wskaźnikiem świadczącym o kondycji wielkopolskiej gospodarki jest wartość produktu krajowego brutto (PKB) per capita w cenach bieżących. W 2019 roku region z wartością 64 763 zł zajmował pod tym względem 3. lokatę w kraju (za województwami mazowieckim i dolnośląskim). Wartość ta stanowiła 108,4% średniej wartości dla Polski.

Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w Wielkopolsce wg podregionów i w Polsce wg województw w 2019 roku

Łącznie w 2019 roku w regionie wytworzono PKB o wartości 226,4 mld zł (w cenach bieżących), co stanowiło 9,9% wartości dla całego kraju. Blisko połowę wartości PKB wytworzono w stolicy województwa i podregionie poznańskim (odpowiednio 28,6% i 21,0%), natomiast tylko nieco ponad 50% w czterech pozostałych podregionach: kaliskim (15,6%), konińskim (13,7%), leszczyńskim (13,1%) i pilskim (8,0%). Świadczy to o dysproporcjach w rozkładzie potencjału gospodarczego na obszarze województwa wielkopolskiego.

Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w Wielkopolsce wg podregionów w relacji do średniej wojewódzkiej w 2019 roku

Dynamika wartości PKB per capita dla poszczególnych podregionów liczona dla lat 2017-2019 wskazuje, że liderami z największym przyrostem wartości tego wskaźnika były podregiony koniński (wzrost o 17,7%) oraz miasto Poznań (wzrost o 16,9%). Za nimi uplasowały się podregiony leszczyński (wzrost o 13,8%), kaliski (wzrost o 13,6%) i pilski (wzrost o 12,5%). Najniższy przyrost wartości PKB na 1 mieszkańca odnotował w tym czasie podregion poznański (wzrost o 11,8%).

Wartość dodana brutto (WDB) na 1 pracującego w 2019 roku wyniosła 129,1 tys. zł, co oznacza jej wzrost względem 2017 roku o 11,6%. Wartość ta stanowiła 97,8% średniej wartości dla kraju, co świadczy o niższej produktywności pracy w Wielkopolsce w stosunku do pozostałej części Polski. Struktura udziału poszczególnych sektorów w wytworzeniu WDB wskazuje, iż gospodarkę Wielkopolski zaliczyć można do grona gospodarek tradycyjnych m.in. ze względu na ponadprzeciętny udział rolnictwa oraz ciągle względnie niski udział sektora usług. Rozkład WDB w regionie (łączna wartość w 2019 roku – 199,0 mld zł) na poszczególne sektory gospodarki wskazuje, iż największą rolę przy jej wytworzeniu odgrywał sektor usług (60,2%), następnie przemysł (28,6%), budownictwo (7,6%) i rolnictwo (3,6%). W odniesieniu do wskaźników krajowych Wielkopolskę cechuje niższy udział usług (64,4% dla kraju) i zbliżony udział budownictwa (7,7% dla kraju), natomiast wyższy udział pozostałych sektorów (w kraju: przemysł – 25,3%, rolnictwo – 2,6%).

Wydajność pracy (wartość dodana brutto na 1 pracującego) w Wielkopolsce wg podregionów w 2019 roku 

Przedsiębiorczość

Cechą wielkopolskiej gospodarki jest prężnie rozwijająca się przedsiębiorczość, którą charakteryzują jednocześnie zjawiska pozytywne jak i negatywne. Wśród pozytywnych, które zdecydowanie przeważają, wyróżnić można m.in. szybki przyrost liczby podmiotów sektora MŚP, korzystną strukturę rodzajową firm, ich rosnący potencjał ekonomiczno-wytwórczy, długotrwałe tradycje wielu branż i działalności, wysoką produktywność przedsiębiorstw (wzrost jej dynamiki), wysoki poziom nakładów inwestycyjnych (w tym dalsze angażowanie kapitału zagranicznego), wysokie kwalifikacje pracowników i relatywnie niskie koszty pracy, stopniowy rozwój podmiotów sektora kreatywnego, wzrost zdolności przedsiębiorców do wykorzystania funduszy unijnych (w tym instrumentów zwrotnych typu JEREMIE), a także zwiększanie się zaangażowania samorządów w rozwój firm. Wśród zjawisk negatywnych na uwagę zasługują: niedostateczne wyposażenie kapitałowe i dekapitalizacja majątku dużej części firm, mała liczba firm wysokiej technologii, niska innowacyjność przedsiębiorstw (niskie nakłady inwestycyjne), słabe wykorzystanie miejscowego potencjału badawczo-rozwojowego, niewystarczające powiązania między przedsiębiorstwami, opór społeczny przed nowymi inwestycjami oraz niedostateczny rozwój wyspecjalizowanych instytucji otoczenia biznesu (i nieefektywne wykorzystanie potencjału istniejących).

Pudliszki

Pochodną wpływu powyższych czynników jest aktualny stan wielkopolskiej przedsiębiorczości. W 2020 roku w Wielkopolsce funkcjonowało około 9,9% ogółu podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w kraju w rejestrze REGON (tj. 477,4 tys.). Sytuowało to region na 3. miejscu w Polsce (za województwami mazowieckim i śląskim). Wśród wielkopolskich powiatów najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w Poznaniu (123,0 tys. podmiotów, tj. 25,8% ogólnej liczby podmiotów w regionie) i powiecie poznańskim (71,5 tys., tj. 15,0%), natomiast najmniej w powiecie międzychodzkim (4,0 tys., tj. 0,8%).

Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON  na 10 tys. ludności w 2021 roku

Nakłady inwestycyjne

Wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej (w cenach bieżących) w 2020 roku w województwie wielkopolskim wyniosła 27 736,0 mln zł, co stanowiło 9,0% wartości krajowej i uplasowało je na 4. miejscu wśród polskich regionów. W przeliczeniu na 1 mieszkańca Wielkopolski nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej wynosiły w 2020 roku 7 924 zł, tj. mniej niż średnio w kraju – 8 068 zł.

W 2020 roku największy odsetek wartości nakładów inwestycyjnych w regionie przypadł na usługi (55,1%, tj. 15 286,0 mln zł), a następnie na przemysł i budownictwo (41,9%, tj. 11 611,0 mln zł) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (3,0%, tj. 839,0 mln zł).

Volkswagen

Obecny poziom nakładów inwestycyjnych to po części pochodna inwestycji zagranicznych, które doprowadziły do powstania wielu nowych oraz rozwoju istniejących podmiotów gospodarczych. Główną zaletę inwestycji zagranicznych w regionie stanowi nie tylko tworzenie nowych miejsc pracy oraz transfer nowych technologii, ale również przyczynianie się do tzw. efektu mnożnikowego. Województwo wielkopolskie cechuje się znaczącym zaangażowaniem tego typu kapitału. Analizując przestrzenne rozmieszczenie inwestycji z udziałem kapitału zagranicznego w regionie, należy zwrócić uwagę na ich koncentrację w okolicach stolicy województwa – w 2020 roku 66,8% podmiotów z kapitałem zagranicznym zlokalizowało swoją siedzibę w Poznaniu i powiecie poznańskim.